40 eta 80 urte bitarteko biztanleen % 3,5ek glaukoma du. Eta hau asko da. Ideia bat egiteko, 111 milioi pertsonak izango dute nerbio optikoari eragiten dion gaixotasun neurodegeneratibo larri hau 2040an, munduan atzera bueltarik ez duen itsutasunaren lehen kausa.

Glaukomaren arazo nagusietako bat da ikusmen-galera ikusmen-eremuaren periferiatik hasten dela eta ez dela nabaritzen; hortik datorkio gaixotasun isil ezizena. Galera hori detektatzen dugunean, neuronen erdiak hil dira, gutxi gorabehera, eta ezin ditugu berreskuratu, alzheimerrean gertatzen den bezala.
Zorigaiztoko presioa

Dauden glaukoma moten artean, angelu irekia deritzona da Europako biztanleriari gehien eragiten diona. Begiaren barruan behar baino likido gehiago dagoenean sortzen den begi barruko presioa handitzea du ezaugarri. Likido hori, ikusmen-organoaren barruko zelulak elikatzeaz arduratzen dena, presio normalari eutsiko dion erritmoan sortu eta ezabatu behar da.

Hori sortzeko ardura duten zelulek (gorputz ziliarra) beren maila optimoaren gainetik egiten badute edo ebakuazioak iragazketa-prozesuan eragozpenen bat aurkitzen badu, orduan presioa handitzen da. Ikusmen-galera agertzen da bultzada hori erretinara transmititzen denean, begiaren nerbio-zatia – atzeko aldean dagoena –, eta ikus-mezua garunera eramaten duten zelulak hil egiten dira.
Nola tratatzen da glaukoma?

Tratamenduen helburua gaixotasunaren aurrerapena geldiaraztea da, begi barruko presioa murriztuz. Hala ere, gaur egun ezin da berreskuratu galdutako ikuspegia. Zein da progresioa eragozteko terapien ordena?

Tanta itxurako sendagaiak, normalean umore urtsuaren ekoizpena murrizteko edo fluido horren drainadura hobetzeko direnak.

Laser bidezko terapiak fluidoa drainatzen den kanalean. Helburua drainatze hori handitzea eta begi barruko presioa murriztea da, tantek eraginik ez dutenean.

Drainatze-gune baten irekiera areagotzeko edo umore urtsua iragazteko kirurgia (trabekulektomia) edo drainatze-gailu bat ezartzea. Aurreko bi faseek begi barruko presioa gutxitzea lortzen ez dutenean jotzen da horretara.

Abian diren ikerketak

Glaukoma aurkitu zenetik 150 urte baino gehiago igaro diren arren, ez gara gai izan zergatik gertatzen den eta aurrera nola egiten duen argitzeko. Egia da presioa murrizteko teknikak hobetu direla, baina oraindik ez dakigu nola babestu edo birsortu galdutako neuronak.

Edozein gaixotasun aztertzeko, beharrezkoa da gertatzen ari dena aztertzea eta animaliengan egiten diren tratamenduak probatzea gizakiengana iritsi aurretik. Horrela, 2004an, gure lantaldeak txerri-glaukoma eredu bat garatu zuen The Glaucoma Foundation fundazio estatubatuarraren finantzaketari esker.

Animalia hau aukeratzen dugu bere begia gizakiaren oso antzekoa delako. Gaur egun, modelo hori begi barruko presioa gutxituko duten gailuak diseinatzeko erabiltzen ari dira.

Laborategiko animalietan aplikatzeko beste sistema errazago batzuk ere garatzen ditugu, hala nola arratoietan. Ingelesez microbeads method (mikroesferen metodoa) deitzen zaio, munduan gehien erabiltzen den glaukoma esperimentalaren eredua da eta neuronen heriotza eragiten duten mekanismoen ezagutzan aurrera egitea ahalbidetzen du.

Gaur egun zuzentzen dudan ikerketa-taldea aitzindaria izan da neurobabesaren azterketan ere. Hau da, begi barruko presioa murrizteaz gain, tratamenduek neuronak glaukomako heriotzatik babesten dituzten kuantifikatzean.

Gainera, farmazia-enpresekin lankidetzan aritu gara tratamendu iraunkorragoak eta aplikatzeko errazagoak garatzeko – bereziki, adineko pertsonei eta haurrei – interferentziako RNA teknologien bidez. Horrek terapia klasikoetan agindutako eguneroko tantak ordezkatuko lituzke.

Eta, azkenik, duela gutxi aurkitu dugu erretinan ugarienak diren zelulek, Müllerren glia deiturikoek, gloman betetzen duten papera, presio-sentsore gisa funtzionatzen baitute. Egoera normalean, neuronak erretinatik babesten dituzten faktoreak jariatzen dituzte, baina frogatu dugu begi barruko presioa handitzen denean, aldatu egiten direla eta glaukoman itsutasuna eragiten duten neuronen heriotzaren eragileak direla, zelula horiek (G) gisa agertzen dira eskeman.

Proposamen hori oso berria da, eta glaukomaren tratamenduen etorkizunean eragina izan dezake. European Vision and Eye Research Meeting-en aurkeztu berri ditugu emaitzak. Ikuskeraren arloko nazioarteko kongresurik ospetsuenean (ARVO) onartuak, laster argitaratuko dira inpaktu handiko aldizkari zientifiko batean.

Zalantzarik gabe, ikerketan gehiago inbertituta, glaukoma sendatzeko gai izango gara, eta bere kausagatik galdu dutenen ikusmena berreskuratuko dugu. Bide luze eta itxaropentsua dugu zain.